Η σημασία του ολυμπίτικου γλεντιού

Το ολυμπίτικο γλέντι αποτελεί βασικό όχημα αυτογνωσίας και μοναδική κληρονομιά λαϊκού παραδοσιακού πολιτισμού για την ολυμπίτικη κοινότητα και τους φορείς του, τους γλεντιστάδες. Το γλέντι βοηθά τους Ολυμπίτες να διατηρούν μνήμες συλλογικές με θαυμαστή ακρίβεια και να σχολιάζουν με ετοιμότητα και οξύνοια τις ιστορικές εξελίξεις που επηρεάζουν την κοινωνική ζωή στην Όλυμπο και τις παροικίες των Ολυμπιτών στο εξωτερικό. Το ολυμπίτικο γλέντι εξακολουθεί να εμπνέει τους απανταχού Ολυμπίτες και να προσφέρει στους μετέχοντες σε αυτό τη δυνατότητα της δημόσιας παρουσίασης της κοινωνικής τους ταυτότητας με έναν αυτοσχέδιο διαλογικό τρόπο. Πρόκειται για μια μορφή εμπειρίας, έκφρασης και επικοινωνίας η οποία μόνον στην ολυμπίτικη κοινότητα εξακολουθεί να ισχύει και να εφαρμόζεται σήμερα, σε όλο το πλάτος και το βάθος του ιστορικού αυτού φαινομένου του ελληνικού λαϊκού παραδοσιακού πολιτισμού. Η Όλυμπος και το γλέντι της συνεχίζουν να εκπλήσσουν τους ξένους και ντόπιους ερευνητές, τους επιστήμονες καλλιτέχνες και φιλοσόφους αλλά και τα νέα παιδιά, τα οποία ανακαλύπτουν σε αυτές τις έννοιες και πρακτικές έναν ανεπανάληπτο δρόμο αυτογνωσίας και κριτικού αναπροσδιορισμού της ταυτότητάς τους. Το ολυμπίτικο γλέντι έχει ενωτικό και εμψυχωτικό ρόλο για την πολυσχιδή κοινότητα των Ολυμπιτών, η οποία στην προσπάθειά της να διατηρήσει το ήθος και το ύφος της παραδοσιακής Ολύμπου μέσα από μια ισορροπημένη σύνδεση με τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα, βλέπει σε αυτό ένα δυναμικό στοιχείο ανανέωσης της σχέσης των Ολυμπιτών με το φυσικό, το πολιτισμικό και το πνευματικό τους περιβάλλον.

Είναι σαφές και έχει επισημανθεί στην ελληνική και τη ξενόγλωσση βιβλιογραφία πως το ολυμπίτικο γλέντι έχει ιδιαίτερη σημασία για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, καθώς αποτελεί μια συγκεκριμένη και δυναμική πρόταση για τη δημιουργική σύνδεση των παραδοσιακών τεχνών και ειδικότερα των τελεστικών τεχνών όπως το τραγούδι, η μουσική και ο χορός και η εν γένει τελετουργική έκφραση της συντροφικότητας των μετεχόντων σε μια κοινοτική ευωχία. Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι το στοιχείο στη σύγχρονή του έκφραση, εξακολουθεί να αποτελεί μοναδικό μέσο για μια συλλογική, αυτοσχέδια και διαλογική διαπραγμάτευση της σχέσης του ανθρώπου με την κοινωνία του, τοπική και υπερτοπική, εθνική και οικουμενική.

Το ολυμπίτικο γλέντι δεν είναι θέαμα, είναι τελετουργία και αποτελεί κομβική κοινοτική επιτέλεση (performance) για τους Ολυμπίτες, με μοναδική σημασία για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία: η αρτιμέλεια ως προς το τυπικό της επιτέλεσης, οι ιστορικές αναφορές και ο αδιάλειπτος αυτοσχεδιασμός του μετουσιώνουν τη σύγχρονη προβληματική των νέων γλεντιστάδων, απ’ όπου κι αν προέρχονται αυτοί, σε μια βαθύτατη πολιτισμική εμπειρία. Με αυτή την έννοια, το στοιχείο δεν απαντά σε καμία άλλη σύγχρονη έκφραση του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού.

Το παραδοσιακό ολυμπίτικο γλέντι έχει άμεση χρησιμότητα στην εκπαίδευση, καθώς επιτρέπει στους μαθητές και σπουδαστές όλων των βαθμίδων να αναπτύξουν ηθικές και κοινωνικές αξίες, καλλιτεχνικές και συμβολικές αρετές που διασφαλίζουν μια κριτική διαλογικότητα, η οποία αποτελεί εχέγγυο για τη συμμετοχική δημοκρατία και τον αλληλοσεβασμό στην προσωπικότητα και την πνευματικότητα της ανθρώπινης κατάστασης. Η καλλιέργεια της μαθητείας στα παραδοσιακά μουσικά όργανα της Ολύμπου επιτρέπει στους νέους Ολυμπίτες (και σταδιακά και τις νέες κοπέλες) να αναπτύσσουν μια πρακτική και άμεση σχέση με την παραδοσιακή τους κληρονομιά και να διευρύνουν έτσι τη συναισθηματική και τη διανοητική τους ευαισθησία.

Η διαδικασία και ο τρόπος μετάδοσης των γνώσεων από τη μια γενιά στην άλλη, στο πλαίσιο της μεταλαμπάδευσης όλων εκείνων των στοιχείων που αποκαλούμε σήμερα «παράδοση», εμφανίζει διαφοροποιήσεις από τόπο σε τόπο. Οι τελεστικές τέχνες στον ελλαδικό χώρο και συγκεκριμένα στην ύπαιθρο, είθισται να μεταδίδονται προφορικά. Συγκεκριμένα, όσον αφορά στο στοιχείο της μουσικής, κυριαρχεί το ιδίωμα της προφορικότητας, σε αντιδιαστολή προς το λόγιο και γραπτό τρόπο εκμάθησης της μουσικής. Ο όρος προφορικότητα δεν είναι τόσο απλοϊκός όσο ακούγεται, καθώς περικλείει όλες εκείνες τις βαθύτερες διαδικασίες και μηχανισμούς που ενεργοποιούνται μέχρι να ολοκληρωθεί η «μαθητεία». Η διαδικασία αυτή είναι καθαρά βιωματική, συνεχώς εξελίσσεται και αποτελεί μια κοινωνική, ζωντανή και όχι στατική πραγματικότητα. Μέσα από τη συμμετοχή, τη σύμπραξη, την παρατήρηση, την απομνημόνευση, τη μίμηση των δασκάλων-προτύπων και των πληροφοριών που μεταδίδονται από αυτούς, επέρχεται τελικά η γνώση, και η μετάδοση της μουσικής κληρονομιάς. Ο άτυπος λοιπόν αυτός τρόπος μεταβίβασης και απόκτησης της γνώσης επιβεβαιώνει το γεγονός ότι η γνώση δεν είναι απαραίτητα προϊόν μιας τυποποιημένης εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Στην Όλυμπο συγκεκριμένα, αυτό το άτυπο σύστημα εκμάθησης έχει φτάσει σε πολύ υψηλό επίπεδο, αφού οι επίδοξοι μουσικοί ή «μερακλήδες» πρέπει να κατανοήσουν και να βιώσουν ένα πολύπλοκο σύστημα αξιών και άγραφων κανόνων που χαρακτηρίζουν το τελετουργικό του ολυμπίτικου γλεντιού, προκειμένου να θεωρηθούν γνώστες και μύστες του, να τους επιτραπεί η συμμετοχή και να χαίρουν της αποδοχής των υπολοίπων. Πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η οικογένεια, από την οποία ένας Ολυμπίτης, δέχεται τα πρώτα του ερεθίσματα, μαθαίνει να σέβεται το γλέντι και τα έθιμα του χωριού του, αποκτά ζήλο και αγάπη για την παράδοση του τόπου του. Στη συνέχεια, αφού έχει γαλουχηθεί με αυτές τις αξίες, η συναναστροφή και η μουσική σύμπραξη με συνομήλικούς του και με ανθρώπους που μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες και αγάπη για το γλέντι, συμβάλλει στην διαμόρφωση της «γλεντικής» συνείδησής του. Τις περισσότερες φορές όλα αυτά γίνονται υπό την εποπτεία των μεγαλύτερων οι οποίοι καθοδηγούν, συμβουλεύουν, διορθώνουν και ενθαρρύνουν τους νεότερους. Οι καταξιωμένοι μερακλήδες του χωριού είναι αυτοί που θα δώσουν με τον τρόπο τους, τη συγκατάθεσή τους για την συμμετοχή των νεότερων στο γλέντι, όταν θεωρήσουν ότι πληρούν κάποιες από τις βασικές προϋποθέσεις, όπως η κατανόηση της διαδικασίας, της ιεραρχίας, των άγραφων νόμων κ.λπ. Η Όλυμπος κατάφερε να διασώσει και να μεταλαμπαδεύσει από γενιά σε γενιά, από το παρελθόν στο παρόν, την πολιτιστική κληρονομιά, τα ήθη και τα έθιμά της τα οποία διαμόρφωσαν την ιδιαίτερη ταυτότητά της. Τα στοιχεία του παρελθόντος προσαρμοσμένα αρμονικά και φυσικά στη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα του Ολυμπίτη, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του. Η μουσική ολυμπίτικη παράδοση καθρεφτίζει την ψυχή των Ολυμπιτών και οι σκοποί διασώζουν ζωντανά όλο τον πλούτο του κορμού της Ολυμπίτικης παράδοσης.